Macht verdelen

Dit keer vertel ik weer iets dat we allemaal al wisten, maar nog niet zo verwoord hadden. Spellingscorrecties zijn altijd welkom.

Macht grijpen

We hebben allemaal wel een idee wat "macht" is, maar het is lastig precies te definiëren. Ik laat het maar vaag. In de openbare ruimte strijden er veel verschillende belangen om macht of invloed. Soms zijn dit personen, soms instanties, soms ideeën. Macht is schaars, het moet over deze partijen verdeeld worden, en iedereen wil altijd meer. En als er ruimte is, zal dat wel door iemand ingenomen worden.

Wacht even: iedereen wil meer macht. Niet altijd over anderen, maar "vrijheid" is ook "macht over jezelf" en dat vindt iedereen goed. En als er echt mensen zijn die niet meespelen... tja, die krijgen geen macht, en het spel wordt ook zonder hun gespeeld.

Misschien is wel de kracht van een democratie dat de macht zo gelijk verdeeld is; in het algemeen zijn mensen vrij om hun eigen keuzes te maken, zichzelf maximaal te ontplooien, en ook betrokken te zijn bij collectieve beslissingen. En dat ook elke macht gecontroleerd wordt. Een politicus die het te gek maakt, wordt teruggefloten, door collega's, de pers of uiteindelijk door kiezers.

Maar het verdeel-mechanisme kan ook (tijdelijk) haperen. Een instituut als een veiligheidsdienst, bijvoorbeeld, lijkt vrij te beslissen om zichzelf meer macht toe te kennen.
Als er een terroristische dreiging is--wie bepaalt dat? Wie krijgt daardoor extra bevoegdheden? Wanneer mag je dan weer gewoon tandpasta in je handbagage meenemen? Alleen machthebbers boven de veiligheidsdienst kunnen ze weer bevoegdheden afnemen, zelf leveren ze ze niet in.

Een allerdaagser voorbeeld is het management van een grote organisatie, zeg een universiteit. Die heeft veel wettelijke bevoegdheden gekregen, dus de salarissen gaan omhoog. Het controleert zichzelf, zet liever een nieuw gebouw neer dan een nieuw onderzoeksinstituut, en ontslaat liever iemand op de werkvloer dan een (bekende) beleidsmedewerker. De intenties kunnen nog zo goed zijn, langzaamaan gaan er dingen gebeuren die niet gelegitimeerd zijn.